Οι εμφύλιες συγκρούσεις κατά την Επανάσταση του 1821. Κρίσεις και απόψεις ιστοριογράφων και απομνημονευματογράφων του Αγώνα
Αντικείμενο
Τίτλος
Οι εμφύλιες συγκρούσεις κατά την Επανάσταση του 1821. Κρίσεις και απόψεις ιστοριογράφων και απομνημονευματογράφων του Αγώνα
Ονόματα Ομιλιτών/Συγγραφέων/Editors
Δημιουργός
Τόπος που συμβαίνει
Θέμα - Λέξεις Κλειδιά
Ημερομηνία
18 Φεβρουαρίου 2021
Περίληψη
«Η ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα γεγονός υψίστης πολιτικής σημασίας για τους κατακτημένους ελληνικούς πληθυσμούς, για τα οθωμανοκρατούμενα Βαλκάνια και εν γένει για την ιστορία της Ευρώπης, διότι πυροδότησε την εξέγερση και άλλων υπόδουλων λαών με στόχο τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους και τη συγκρότηση εθνικού κράτους, στο πλαίσιο δημιουργίας ενός νέου χάρτη εθνικών κρατών στην Ευρώπη κατά τον 19ο αιώνα.
Η παρούσα εισήγηση φιλοδοξεί να αναφερθεί εν συντομία στον εμφύλιο πόλεμο, που ξέσπασε μεσούσης της Επαναστάσεως, και να σκιαγραφήσει το πνεύμα της διχόνοιας και του εθνικού διχασμού που οδήγησε στη διαφθορά των χαρακτήρων, στην εξαγορά των συνειδήσεων των αγωνιστών και στη μεταξύ τους, επιζήμια για την πατρίδα, αδελφοκτόνα διαμάχη.
Μέσα στους κόλπους της Επαναστάσεως και υπό την δίνη των επαναστατικών γεγονότων και των στρατιωτικών αναμετρήσεων με τους αντιπάλους, οι Έλληνες αγωνιστές, κινούμενοι από ίδια συμφέροντα και επιδιώξεις, διχάσθηκαν και υπέπεσαν στο βαρύ ατόπημα των μεταξύ τους διενέξεων, των πολιτικών διαιρέσεων και του ερεθισμού των παθών και ενεπλάκησαν μοιραία σε βίαιες συρράξεις και εμφύλια αιματοχυσία.
Ο τοπικισμός, ο κοινωνικός και ταξικός ανταγωνισμός, οι φιλοδοξίες των πολιτικών αρχηγών, οι εμπάθειες, τα μίση, τα προσωπικά συμφέροντα, η εξασφάλιση αξιωμάτων και οφφικίων, η φιλαυτία, η φιλαρχία, ο χρηματισμός και η λαφυραγωγία ήταν τα βασικά αίτια που πυροδότησαν την αντιπαράθεση, υπονόμευσαν το κλίμα ενότητας και ομοψυχίας μεταξύ των αγωνιστών, οδήγησαν στη διχόνοια και στον αδελφοκτόνο σπαραγμό και απείλησαν σοβαρά την πορεία της Επαναστάσεως.
Οι διάφορες τοπικές έριδες και διαμάχες που αναδύθηκαν στο πλαίσιο του εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα του 1821 οδήγησαν σταδιακά στη χαρακτηριστική εμφύλια σύγκρουση που κυριάρχησε τη χρονική περίοδο 1823-1825, η οποία εκδηλώθηκε ως ανταγωνισμός ισχύος μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών ανδρών για τη διεκδίκηση της ηγεσίας, αλλά και ως αντιπαράθεση για την εξασφάλιση εξουσιών και ρόλων στο υπό διαμόρφωση νέο ελληνικό κράτος. Τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα, ο φατριασμός και η αντιπαράθεση μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων και παρατάξεων γινόταν σημαντική αιτία αδυναμίας του ελληνικού στοιχείου, την οποίαν έσπευδαν να εκμεταλλευτούν οι Οθωμανοί Τοπάρχες προς όφελός τους.
Ο εμφύλιος πόλεμος της επαναστατικής περιόδου - σημείο καμπής για τον Αγώνα - διακρίνεται σε δύο διαδοχικές χρονικά φάσεις. Στη διάρκεια της Α' φάσεως (φθινόπωρο 1823 - Ιούλιος 1824) παρατηρούνται έντονες πολιτικές διαμάχες μεταξύ Φιλικών και Κοτσαμπάσηδων, που θα οδηγήσουν σε ανοιχτή ρήξη μεταξύ Βουλευτικού και Εκτελεστικού Σώματος, με δυσμενές επακόλουθο την ταυτόχρονη ύπαρξη δύο Εκτελεστικών, δηλαδή δύο Κυβερνήσεων αλληλοσυγκρουόμενων και με έδρες το Κρανίδι και την Τριπολιτσά αντίστοιχα. Η πρώτη φάση του εμφυλίου πολέμου έληξε με ήττα του Κολοκοτρώνη και επικράτηση των κοτζαμπάσηδων Λόντου και Ζαΐμη. Κατά τη Β' φάση (Ιούλιος 1824 - Ιανουάριος 1825) κυριάρχησαν σφοδρότερες εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ κυβερνητικών στελεχών, που υποστηρίχθηκαν από Ρουμελιώτες οπλαρχηγούς, και Πελοποννησίων προκρίτων. Θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων υπήρξε η Πελοπόννησος. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσεως του εμφυλίου πολέμου σημειώθηκαν βιαιότητες, βανδαλισμοί, διαρπαγές περιουσιών, λαφυραγωγία και πλιάτσικο από τα ρουμελιώτικα στρατεύματα, υπό την υποκίνηση του Κωλέτη, εις βάρος των μεγάλων προυχοντικών οικογενειών του Μοριά. Με τη λήξη της δεύτερης φάσεως του εμφυλίου οι προεστοί του Μοριά και ο Κολοκοτρώνης ηττήθηκαν και επικράτησε η φιλοααγγλική παράταξη του Κουντουριώτη και Μαυροκορδάτου.
Οι ιστοριογράφοι, Έλληνες και ξένοι, και οι απομνημονευματογράφοι του Αγώνα, μερικά χρόνια μετά το πέρας της Επαναστάσεως, κατέγραψαν τις εμπειρίες και τα βιώματά τους σε αυτοβιογραφικά αφηγηματικά κείμενα, τα γνωστά ''Απομνημονεύματα''. Αυτά τα κείμενα αποτελούν σημαντική πηγή της ιστορίας, λόγω του πλούτου των πληροφοριών που μας παρέχουν, ωστόσο απαιτείται έλεγχος της αξιοπιστίας τους διότι συχνά διακρίνονται για την υποκειμενικότητά τους και για την απόκρυψη και διαστρέβλωση των γεγονότων.
Η αναδίφηση στα ''Απομνημονεύματα'' του Μακρυγιάννη, του Φωτάκου, του Κολοκοτρώνη, του Δεληγιάννη, του Κασομούλη, του Σπηλιάδη, του Φραντζή, του Περραιβού και άλλων προσφέρει - αναφορικά με τον εμφύλιο - μία ρεαλιστική περιγραφή των σκληρών συγκρούσεων μεταξύ συμπατριωτών, αποκαλύπτει τα αίτια δράσεως των πρωταγωνιστών, εστιάζοντας κυρίως στις βιαιοπραγίες και τη λαφυραγωγία των Ρουμελιωτών οπλαρχηγών εις βάρος των προεστών του Μοριά κατά τον β' εμφύλιο πόλεμο. Μέσα από τα αυτοβιογραφικά κείμενα της εποχής φωτίζονται αθέατες πλευρές της ιστορικής πραγματικότητας και υπογραμμίζονται οι ολέθριες συνέπειες της εμφύλιας διαμάχης στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή του Έθνους.
Ο ιστορικός της Επαναστάσεως Σπυρίδων Τρικούπης χαρακτηρίζει δεινό και λίαν φθοροποιό τον β' εμφύλιο πόλεμο λόγω των καταστροφικών συνεπειών του. Οι ξένοι ιστοριογράφοι, όπως ο Thomas Gordon, ο George Finlay και ο Fr. Pouqueville, επισημαίνουν τις οικονομικές ζημίες που υπέστη ο Μοριάς κατά τον β' εμφύλιο πόλεμο, αποδίδοντας μεγάλες ευθύνες στους πολιτικούς άνδρες, τον Ιωάννη Κωλέτη και τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, που υπήρξαν οι υποκινητές του φατριασμού και των εμφυλίων διαιρέσεων.
Τα αποτελέσματα των εμφυλίων πολέμων υπήρξαν επαχθή κυρίως για την Πελοπόννησο η οποία λεηλατήθηκε, πυρπολήθηκε και ερημώθηκε ολοσχερώς. Επιπλέον οι εμφύλιες διαμάχες έδωσαν πρόσφορο έδαφος στους Οθωμανούς να ανασυνταχθούν και να επιτεθούν οργανωμένα και συντεταγμένα, όπως και έγινε με την επέλαση και επικράτηση του Ιμπραήμ πασά στην Πελοπόννησο κατά το 1825 και την καταστολή όλων των επαναστατικών εστιών.
Οι εμφύλιοι πόλεμοι, είτε αποτελούν προϊόν συγκυριών και ιστορικών συνθηκών, είτε είναι αποτέλεσμα σφοδρών κοινωνικών και ταξικών διενέξεων, είτε ακόμη αποδίδονται σε ανθρώπινα πάθη, όπως η φιλοδοξία και η κερδοσκοπία, το μόνο σίγουρο είναι ότι πάντοτε έχουν δυσμενή και ολέθρια αποτελέσματα τόσο σε υλικό όσο και σε ηθικό επίπεδο, τραυματίζοντας ανθρώπινες ψυχές και ζημιώνοντας ανεπανόρθωτα τα έθνη.»
Από την περιγραφή της ομιλίας, όπως δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του BLOD (Ίδρυμα Μποδοσάκη).
Η παρούσα εισήγηση φιλοδοξεί να αναφερθεί εν συντομία στον εμφύλιο πόλεμο, που ξέσπασε μεσούσης της Επαναστάσεως, και να σκιαγραφήσει το πνεύμα της διχόνοιας και του εθνικού διχασμού που οδήγησε στη διαφθορά των χαρακτήρων, στην εξαγορά των συνειδήσεων των αγωνιστών και στη μεταξύ τους, επιζήμια για την πατρίδα, αδελφοκτόνα διαμάχη.
Μέσα στους κόλπους της Επαναστάσεως και υπό την δίνη των επαναστατικών γεγονότων και των στρατιωτικών αναμετρήσεων με τους αντιπάλους, οι Έλληνες αγωνιστές, κινούμενοι από ίδια συμφέροντα και επιδιώξεις, διχάσθηκαν και υπέπεσαν στο βαρύ ατόπημα των μεταξύ τους διενέξεων, των πολιτικών διαιρέσεων και του ερεθισμού των παθών και ενεπλάκησαν μοιραία σε βίαιες συρράξεις και εμφύλια αιματοχυσία.
Ο τοπικισμός, ο κοινωνικός και ταξικός ανταγωνισμός, οι φιλοδοξίες των πολιτικών αρχηγών, οι εμπάθειες, τα μίση, τα προσωπικά συμφέροντα, η εξασφάλιση αξιωμάτων και οφφικίων, η φιλαυτία, η φιλαρχία, ο χρηματισμός και η λαφυραγωγία ήταν τα βασικά αίτια που πυροδότησαν την αντιπαράθεση, υπονόμευσαν το κλίμα ενότητας και ομοψυχίας μεταξύ των αγωνιστών, οδήγησαν στη διχόνοια και στον αδελφοκτόνο σπαραγμό και απείλησαν σοβαρά την πορεία της Επαναστάσεως.
Οι διάφορες τοπικές έριδες και διαμάχες που αναδύθηκαν στο πλαίσιο του εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα του 1821 οδήγησαν σταδιακά στη χαρακτηριστική εμφύλια σύγκρουση που κυριάρχησε τη χρονική περίοδο 1823-1825, η οποία εκδηλώθηκε ως ανταγωνισμός ισχύος μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών ανδρών για τη διεκδίκηση της ηγεσίας, αλλά και ως αντιπαράθεση για την εξασφάλιση εξουσιών και ρόλων στο υπό διαμόρφωση νέο ελληνικό κράτος. Τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα, ο φατριασμός και η αντιπαράθεση μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων και παρατάξεων γινόταν σημαντική αιτία αδυναμίας του ελληνικού στοιχείου, την οποίαν έσπευδαν να εκμεταλλευτούν οι Οθωμανοί Τοπάρχες προς όφελός τους.
Ο εμφύλιος πόλεμος της επαναστατικής περιόδου - σημείο καμπής για τον Αγώνα - διακρίνεται σε δύο διαδοχικές χρονικά φάσεις. Στη διάρκεια της Α' φάσεως (φθινόπωρο 1823 - Ιούλιος 1824) παρατηρούνται έντονες πολιτικές διαμάχες μεταξύ Φιλικών και Κοτσαμπάσηδων, που θα οδηγήσουν σε ανοιχτή ρήξη μεταξύ Βουλευτικού και Εκτελεστικού Σώματος, με δυσμενές επακόλουθο την ταυτόχρονη ύπαρξη δύο Εκτελεστικών, δηλαδή δύο Κυβερνήσεων αλληλοσυγκρουόμενων και με έδρες το Κρανίδι και την Τριπολιτσά αντίστοιχα. Η πρώτη φάση του εμφυλίου πολέμου έληξε με ήττα του Κολοκοτρώνη και επικράτηση των κοτζαμπάσηδων Λόντου και Ζαΐμη. Κατά τη Β' φάση (Ιούλιος 1824 - Ιανουάριος 1825) κυριάρχησαν σφοδρότερες εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ κυβερνητικών στελεχών, που υποστηρίχθηκαν από Ρουμελιώτες οπλαρχηγούς, και Πελοποννησίων προκρίτων. Θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων υπήρξε η Πελοπόννησος. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσεως του εμφυλίου πολέμου σημειώθηκαν βιαιότητες, βανδαλισμοί, διαρπαγές περιουσιών, λαφυραγωγία και πλιάτσικο από τα ρουμελιώτικα στρατεύματα, υπό την υποκίνηση του Κωλέτη, εις βάρος των μεγάλων προυχοντικών οικογενειών του Μοριά. Με τη λήξη της δεύτερης φάσεως του εμφυλίου οι προεστοί του Μοριά και ο Κολοκοτρώνης ηττήθηκαν και επικράτησε η φιλοααγγλική παράταξη του Κουντουριώτη και Μαυροκορδάτου.
Οι ιστοριογράφοι, Έλληνες και ξένοι, και οι απομνημονευματογράφοι του Αγώνα, μερικά χρόνια μετά το πέρας της Επαναστάσεως, κατέγραψαν τις εμπειρίες και τα βιώματά τους σε αυτοβιογραφικά αφηγηματικά κείμενα, τα γνωστά ''Απομνημονεύματα''. Αυτά τα κείμενα αποτελούν σημαντική πηγή της ιστορίας, λόγω του πλούτου των πληροφοριών που μας παρέχουν, ωστόσο απαιτείται έλεγχος της αξιοπιστίας τους διότι συχνά διακρίνονται για την υποκειμενικότητά τους και για την απόκρυψη και διαστρέβλωση των γεγονότων.
Η αναδίφηση στα ''Απομνημονεύματα'' του Μακρυγιάννη, του Φωτάκου, του Κολοκοτρώνη, του Δεληγιάννη, του Κασομούλη, του Σπηλιάδη, του Φραντζή, του Περραιβού και άλλων προσφέρει - αναφορικά με τον εμφύλιο - μία ρεαλιστική περιγραφή των σκληρών συγκρούσεων μεταξύ συμπατριωτών, αποκαλύπτει τα αίτια δράσεως των πρωταγωνιστών, εστιάζοντας κυρίως στις βιαιοπραγίες και τη λαφυραγωγία των Ρουμελιωτών οπλαρχηγών εις βάρος των προεστών του Μοριά κατά τον β' εμφύλιο πόλεμο. Μέσα από τα αυτοβιογραφικά κείμενα της εποχής φωτίζονται αθέατες πλευρές της ιστορικής πραγματικότητας και υπογραμμίζονται οι ολέθριες συνέπειες της εμφύλιας διαμάχης στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή του Έθνους.
Ο ιστορικός της Επαναστάσεως Σπυρίδων Τρικούπης χαρακτηρίζει δεινό και λίαν φθοροποιό τον β' εμφύλιο πόλεμο λόγω των καταστροφικών συνεπειών του. Οι ξένοι ιστοριογράφοι, όπως ο Thomas Gordon, ο George Finlay και ο Fr. Pouqueville, επισημαίνουν τις οικονομικές ζημίες που υπέστη ο Μοριάς κατά τον β' εμφύλιο πόλεμο, αποδίδοντας μεγάλες ευθύνες στους πολιτικούς άνδρες, τον Ιωάννη Κωλέτη και τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, που υπήρξαν οι υποκινητές του φατριασμού και των εμφυλίων διαιρέσεων.
Τα αποτελέσματα των εμφυλίων πολέμων υπήρξαν επαχθή κυρίως για την Πελοπόννησο η οποία λεηλατήθηκε, πυρπολήθηκε και ερημώθηκε ολοσχερώς. Επιπλέον οι εμφύλιες διαμάχες έδωσαν πρόσφορο έδαφος στους Οθωμανούς να ανασυνταχθούν και να επιτεθούν οργανωμένα και συντεταγμένα, όπως και έγινε με την επέλαση και επικράτηση του Ιμπραήμ πασά στην Πελοπόννησο κατά το 1825 και την καταστολή όλων των επαναστατικών εστιών.
Οι εμφύλιοι πόλεμοι, είτε αποτελούν προϊόν συγκυριών και ιστορικών συνθηκών, είτε είναι αποτέλεσμα σφοδρών κοινωνικών και ταξικών διενέξεων, είτε ακόμη αποδίδονται σε ανθρώπινα πάθη, όπως η φιλοδοξία και η κερδοσκοπία, το μόνο σίγουρο είναι ότι πάντοτε έχουν δυσμενή και ολέθρια αποτελέσματα τόσο σε υλικό όσο και σε ηθικό επίπεδο, τραυματίζοντας ανθρώπινες ψυχές και ζημιώνοντας ανεπανόρθωτα τα έθνη.»
Από την περιγραφή της ομιλίας, όπως δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του BLOD (Ίδρυμα Μποδοσάκη).
Εξειδίκευση τύπου
Ομιλία/Διάλεξη
Τύπος
Σύνολα δεδομένων
Γλώσσα
Σελίδες - Διάρκεια
00:26:16
Άδεια Χρήσης
Επιφύλαξη παντός δικαιώματος
Λίστες Αντικειμένων
Position: 9091 (18 views)