Σολωμός…remastered

Ο Διονύσιος Σολωμός αποτέλεσε μία από τις πιο ξεχωριστές προσωπικότητες που έδρασαν κατά τα πρώτα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης συνδέοντας το όνομά του με τους αγώνες των προγόνων μας για την ανάκτηση της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας. Το σημαντικότερο ίσως έργο του, ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν», ήταν αυτό που τον έκανε γνωστό πρώτα στην επαναστατημένη Ελλάδα και μετά στην Ευρώπη αποδίδοντάς του τον χαρακτηρισμό του «Εθνικού ποιητή των Ελλήνων». Τα ποιήματά του αποτελούν έως και σήμερα αστείρευτη πηγή έμπνευσης για πολλούς υπηρέτες των τεχνών, συγγραφείς, μουσικούς, σκηνοθέτες και εικαστικούς. Δεκάδες λογοτεχνικά κείμενα, μουσικές συνθέσεις, θεατρικά έργα, εκθέσεις μουσείων και εικαστικές παρεμβάσεις ήταν το αποτέλεσμα αυτής της επίδρασης της Επτανησιακής Σχολής και του κύριου εκφραστή της, του Διονύσιου Σολωμού, στη νεοελληνική πολιτισμική έκφραση.

Καθώς μεγάλο μέρος του καλλιτεχνικού και λογοτεχνικού κόσμου έχει δεχθεί την επιρροή του σολωμικού έργου, η επιρροή αυτή αποκορυφώθηκε τη χρονιά της επετείου των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Από την εποχή ακόμη του προγραμματισμού των εορταστικών εκδηλώσεων και λόγω της άρρηκτης σχέσης του Διονύσιου Σολωμού με την Εθνεγερσία ήταν φανερό πως πολλές δράσεις θα σχετίζονταν με τον ίδιο και το έργο του. Η προσδοκία αυτή ξεπεράστηκε κατά πολύ καθώς εκτός από μεμονωμένες εκδηλώσεις υπήρξαν και ολόκληροι κύκλοι δραστηριοτήτων με αρκετά ευρύ καλλιτεχνικό περιεχόμενο. Όπως είναι φυσικό τόσο για συμβολικούς όσο και για πρακτικούς λόγους επίκεντρο των παραπάνω αποτέλεσε το νησί της Ζακύνθου και πιο συγκεκριμένα το Μουσείο Σολωμού και επιφανών Ζακυνθινών. Ωστόσο εξίσου ενεργή ήταν και η δράση αντίστοιχων φορέων τόσο στα μεγάλα αστικά κέντρα όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Το σύνολο των παραστατικών εκδηλώσεων περιλαμβάνει θεατρικές παραστάσεις, μουσικές εκδηλώσεις, παραστάσεις όπερας, ποιητικά αναλόγια και performances. Ιδιαιτέρως ξεχωρίζει η δημιουργία ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του Διονύσιου Σολωμού, η προβολή του οποίου ήταν δυνατή και τηλεοπτικά και μέσω διαδικτύου. Παρόλο που το πρωτογενές υλικό του πυρήνα των εκδηλώσεων προέρχεται από τις αρχές του 19ου αιώνα, η έκφρασή του είναι πλήρως εναρμονισμένη με τα σύγχρονα πολιτισμικά δεδομένα προκαλώντας το μεγάλο ενδιαφέρον των θεατών.

Η εξέχουσα θέση που κατέχουν στο σώμα του σολωμικού έργου οι «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» φαίνεται πως είχε αντίκτυπο στις θεατρικές παραγωγές που υιοθέτησαν τη συγκεκριμένη θεματολογία. Οι δύσκολες στιγμές της πολιορκίας του Μεσολογγίου μέσα από τα μάτια των αμυνόμενων προβλήθηκαν μέσα από τέσσερις διαφορετικές παραστάσεις με τον τίτλο «Ελεύθεροι πολιορκημένοι». Οι παραστάσεις δημιουργήθηκαν από διαφορετικούς συντελεστές τόσο κρατικούς όσο και ιδιωτικούς και παρουσιάστηκαν σε διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας. Ως προς το μέγεθος του κοινού, ξεχωρίζει η παράσταση του Εθνικού Θεάτρου, αφού με τη βοήθεια της τεχνολογίας ήταν δυνατή η παρακολούθησή της από διαδικτυακές πλατφόρμες. Ιδιαίτερης σημασίας ωστόσο ήταν η παράσταση που παρουσιάστηκε από την επιτροπή «2023, Ελευσίνα-Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» στην οποία μέρος των ηθοποιών ήταν κάτοικοι τις περιοχής της Ελευσίνας. Οι δημιουργοί της παράστασης επιδίωξαν να αναδείξουν «τη συνομιλία ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, τη επανανοηματοδότηση των ιστορικών γεγονότων που σημάδεψαν την πορεία του νεοελληνικού κράτους, τη σχέση ανάμεσα σε εκείνους τους Πολιορκημένους και τους σημερινούς μιας σύγχρονης πόλης με μακραίωνη ιστορία». Η θεματολογία των υπόλοιπων θεατρικών παραστάσεων στηρίζεται σε (και παίρνει το όνομά της από) άλλους τίτλους του Σολωμού: «Γυναίκα της Ζάκυθος», «Ο Διάλογος», «Ο Λάμπρος», «Ο Κρητικός», «Ύμνος εις την Ελευθερίαν». Τέλος το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας ξεχώρισε με μία νέα παράσταση με τίτλο «Κανείς ποτέ δεν το ‘μαθε…», η οποία αποτελεί μία πρωτότυπη αφήγηση των γεγονότων που ακολούθησαν τον θάνατο του Σολωμού αλλά και των υποθέσεων σχετικά με την απώλεια μέρους του αδημοσίευτου έργου του ποιητή.

Εντός του εορταστικού αυτού πλαισίου μεγάλος αριθμός καλλιτεχνών από όλη την Ελλάδα πραγματοποίησε μουσικές εκδηλώσεις εμπνευσμένες από το ποιητικό έργο του εθνικού ποιητή. Αποσπάσματα των ποιημάτων του είτε απλώς απαγγέλθηκαν με τη συνοδεία μουσικής είτε μελοποιήθηκαν πλήρως δημιουργώντας ένα σύνθετο θέαμα. Τέτοιες δράσεις έλαβαν χώρα σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας ενώ ορισμένες περιόδευσαν σε περισσότερους από ένα σταθμούς ή/και μεταδόθηκαν μέσω του διαδικτύου. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η παράσταση «Καντάτα Ελευθερίας» του Χρήστου Λεοντή η οποία καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου του εορτασμού όχι μόνο περιόδευσε στην Ελλάδα αλλά αναπροσάρμοζε και τους καλλιτέχνες που συμμετείχαν. Ανάμεσα στο σύνολο των μουσικών εκδηλώσεων ξεχωρίζει ιδιαίτερα η σύμπραξη του συνθέτη Νίκου Ξυδάκη και του ποιητή Διονύση Καψάλη, «Μάρθα: Μια ιστορία από το Μεσολόγγι». Αυτή η παράσταση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής πρωτοτυπεί ως προς την παρουσίαση των γεγονότων της πολιορκίας του Μεσολογγίου προσεγγίζοντας τη ψυχοσύνθεση των επαναστατημένων θυσιαζόμενων γυναικών του Μεσολογγίου μέσω μιας μουσικοθεατρικής γλώσσας που συνδυάζει πολύτροπα τα εργαλεία της ποίησης, της μουσικής και της αφήγησης.

Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί η μεγάλη συμμετοχή του ΔΗ.ΠΕ.ΠΕ Καβάλας με ένα εκτενές σύνολο καλλιτεχνικών δράσεων μέσω του 64ου Φεστιβάλ Φιλίππων το οποίο ήταν αφιερωμένο στο έργο του Διονύσιου Σολωμού με τον τίτλο «Δ. Σολωμός: Ύμνος εις την Ελευθερίαν». Ο καλλιτεχνικός διευθυντής, Θοδωρής Γκόνης, μαζί με την ομάδα των συνεργατών του και τη συνδρομή εκπροσώπων της πανεπιστημιακής κοινότητας, συνδύασε κατά τον πιο απόλυτο τρόπο το ποιητικό έργο του Σολωμού με τη θεατρική αφήγηση της ιστορίας. Έλληνες και ξένοι μελετητές, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, χορευτές, μουσικοί, συγγραφείς, κινηματογραφιστές, φωτογράφοι, έστησαν παραστάσεις, συναυλίες, ομιλίες και δράσεις πάνω στο έργο του Ζακυνθινού ποιητή. Αποτέλεσμα της παραπάνω σύμπραξης ήταν η δημιουργία και παρουσίαση τεσσάρων θεατρικών παραστάσεων (στη μία έχουμε αναφερθεί ήδη), δύο μουσικών εκδηλώσεων, δύο performances, τριών ποιητικών αναλογίων και ενός ντοκιμαντέρ το οποίο προβλήθηκε και αυτό στο πλαίσιο του φεστιβάλ.

Η ταύτιση του Διονύσιου Σολωμού και του έργου του με την Ελληνική Επανάσταση και τα πρώτα χρόνια του νεοσύστατου κράτους ήταν αδύνατο να μην αποτελέσει ένα σημαντικό μέρος της διακοσιοστής επετείου από την έναρξή της. Η δημιουργικότητα του καλλιτεχνικού κόσμου προκάλεσε τη μεγάλη ανταπόκριση του ελληνικού κοινού το οποίο γέμισε τους θεατρικούς, συναυλιακούς και λοιπούς χώρους θεάματος αποδίδοντας με το χειροκρότημά του φόρο τιμής και θαυμασμού στο έργο του «Εθνικού ποιητή των Ελλήνων».
Φωτογραφία εξωφύλλου από 64ο Φεστιβάλ Φιλίππων.

Περικλής Χρυσαφάκογλου, Υποψήφιος Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης