το δικό σου 1821
Μια πρότυπη Δράση Πληθοπορισμού
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες στο πλαίσιο ανάδειξης των ψηφιακών τεχνολογιών –ειδικά του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης–, στην ελληνική αλλά και στη διεθνή βιβλιογραφία συζητείται με επίταση το ερώτημα «τι είναι ιστορία» στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή. Οι συζητήσεις αναφέρονται βεβαίως στην ιστορία ως επιστημονικό πεδίο που ασκείται στα ακαδημαϊκά περιβάλλοντα, αλλά ολοένα και περισσότερο ως δημόσια πρακτική ειδικά στα σύγχρονα ψηφιακά περιβάλλοντα. Η Δημόσια Ιστορία και η Ψηφιακή Ιστορία, δύο νέοι κλάδοι της ιστορικής επιστήμης που συμπορεύονται αρμονικά, μελετούν την ιστορία που παράγεται αλλά και καταναλώνεται εντός και εκτός διαδικτύου από το κοινό και όχι μόνο ή αποκλειστικά από τους επαγγελματίες ιστορικούς. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ανάγκη να μελετηθεί η έννοια και η πρακτική της συμμετοχής, μέσα από τη μελέτη και την εφαρμογή δράσεων πληθοπορισμού (crowdsourcing).
Σχεδιάσαμε, λοιπόν, μια πρότυπη Δράση Πληθοπορισμού με τίτλο «το δικό σου 1821» και προσκαλούμε το ευρύ κοινό να συμμετάσχει στους εορτασμούς των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, προσθέτοντας στο γενικό αφήγημα ένα κομμάτι από την προσωπική του ιστορία, από την ιστορία της οικογένειάς του, του τόπου του.
Οι δράσεις και οι εκδηλώσεις εορτασμού της επετείου μπορεί να λειτουργήσουν ως εφαλτήριο για τη συμμετοχή όλων των κοινωνικών και ηλικιακών ομάδων, καθιστώντας το έργο το μέσο εκείνο που θα ενεργοποιήσει άπαντες να μετατραπούν όχι απλώς σε κοινωνούς των στόχων του αλλά πραγματικούς συμμέτοχους. Η Δράση Πληθοπορισμού θα αποτελέσει ένα πρότυπο έργο για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στην αποτύπωση της σύγχρονης ιστορικής μνήμης για την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Η πρότυπη Δράση Πληθοπορισμού «το δικό σου 1821» πραγματοποιείται στο πλαίσιο ενός ευρύτερου ερευνητικού προγράμματος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ) με τίτλο «Παρατηρητήριο 1821». Το πρόγραμμα αυτό έχει στόχο να καταγράψει και να νοηματοδοτήσει τους τρόπους με τους οποίους η κοινωνία του 21ου αι. προσλαμβάνει, διεθνώς, την Ελληνική Επανάσταση του 1821 τόσο σε συμβατικές όσο και σε ψηφιακές διαστάσεις. Το Παρατηρητήριο 1821 εστιάζει σε δύο τομείς: α/ συγκέντρωση πληροφοριών για τις επετειακές δράσεις που πραγματοποιήθηκαν από τον ακαδημαϊκό κόσμο (συνέδρια, εκδόσεις, κ.ά.), από εξωραϊστικούς συλλόγους, πολιτιστικά ιδρύματα, καλλιτεχνικούς φορείς, σχολεία, μουσεία, κ.λπ. β/ καταγραφή των ψηφιακών αφηγήσεων που προέκυψαν από τις εορταστικές εκδηλώσεις.
Επιπρόσθετα, η πρότυπη Δράση Πληθοπορισμού «το δικό σου 1821» δίνει αφορμή για να διασυνδεθεί η πλατφόρμα του Παρατηρητηρίου 1821 με ένα αδελφό ερευνητικό πρόγραμμα, το Ψηφιακό Αρχείο 1821 του Κέντρου Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ).
Το Παρατηρητήριο 1821 συνιστά ένα ψηφιακό αρχείο
- που παράγεται από τον κοινωνικό ιστό και
- που αποτυπώνει τους τρόπους με τους οποίους η σύγχρονη κοινωνία θυμάται και γιορτάζει την Επανάσταση του 1821.
Το Ψηφιακό Αρχείο 1821 αποτελεί ένα δυναμικό ψηφιακό αρχείο
- που δίνει πρόσβαση σε πρωτογενές αρχειακό υλικό για την περίοδο αυτή (υλικό που απόκειται σε πληθώρα δημόσιων και ιδιωτικών φορέων στη χώρα, ενδεικτικά: ΓΑΚ, ΕΒΕ, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Μουσείο Μπενάκη, ΕΛΙΑ κ.ά.),
- που προάγει την πρωτότυπη έρευνα για πτυχές της Ελληνικής Επανάστασης που δεν έχουν μελετηθεί με επιμέλεια μέχρι στιγμής (ενδεικτικά: η μουσική της περιόδου, η ενδυμασία των ανθρώπων, η διεθνής διάσταση της Επανάστασης κ.ά.), και
- που προτείνει την παρουσίαση των θεματικών αυτών μέσα από τον σχεδιασμό ψηφιακών εκθεμάτων αλλά και τη δημιουργία ενός υβριδικού τρόπου έκδοσης μέσα από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΚΕΑΕ.
Τα δύο αυτά ψηφιακά αρχεία αποσκοπούν σε κοινούς στόχους, κυρίως στη συγκρότηση μιας επιστημονικά τεκμηριωμένης μεθοδολογίας για τη δημιουργία ψηφιακών αρχείων αλλά και στην προώθηση του επιστημονικού κλάδου της δημόσιας ιστορίας. Επιχειρείται, λοιπόν, η διασύνδεση των δύο ψηφιακών αρχείων κατά τρόπο συμβατό με τις σύγχρονες τεχνολογικές δομές προτείνοντας έτσι μια συνολική ψηφιακή υποδομή (cyberinfrastructure) για την αποτύπωση της σύγχρονης ιστορικής κουλτούρας στο ψηφιακό περιβάλλον.