Δόμνα Βισβίζη, η θρακιώτισσα καπετάνισσα

Είναι γεγονός ότι η γειτνίαση της Θράκης με την Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και ο πολυπολιτισμικός της χαρακτήρας, με τους συμπαγείς πληθυσμούς οθωμανών, ελλήνων και εβραίων κατοίκων, δεν της επέτρεψαν να πάρει μέρος στην Ελληνική Επανάσταση κατά τρόπο ανάλογο με αυτόν άλλων περιοχών, όπως η Ρούμελη και ο Μοριάς. Ωστόσο, πολλοί αγωνιστές και αγωνίστριες με καταγωγή από τη Θράκη συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα της Ανεξαρτησίας, προσφέροντας την περιουσία τους ή ακόμα και την ίδια τους τη ζωή^[1].

Από τις θρακιώτισσες ηρωίδες του ’21 ξεχώρισε για τη δράση της η «Μπουμπουλίνα της Θράκης»^[2], Δόμνα Βισβίζη. Γεννήθηκε το 1783 στην Αίνο της Ανατολικής Θράκης και ήταν κόρη εύπορης οικογένειας. Σε ηλικία 25 χρονών παντρεύτηκε τον θρακιώτη αγωνιστή, καπετάνιο Χατζηαντώνη Βισβίζη και απέκτησαν πέντε παιδιά.

Οι δυο τους υπήρξαν μέλη της Φιλικής Εταιρείας και υποστήριξαν από τις αρχές του Αγώνα τις ναυμαχίες στο Αιγαίο και τις πολιορκίες στην ξηρά: με το θρυλικό πλοίο του καπετάν Βισβίζη, την «Καλομοίρα», το οποίο διέθετε 14 κανόνια και πλήρωμα 140 ναύτες, πολέμησαν με σθένος στις ναυμαχίες της Σάμου, της Λέσβου και του Ευρίπου^[3]˙ επιπλέον συμμετείχαν στις επιχειρήσεις των Υψηλάντη, Ανδρούτσου και Νικηταρά, που είχαν στόχο να σταματήσουν την κάθοδο του πασά Δράμαλη στη νότια Ελλάδα^[4].

Ωστόσο, στη ναυμαχία του Ευρίπου που έλαβε χώρα στις 21 Ιουλίου 1821, ο καπετάν Βισβίζης δολοφονήθηκε με άγνωστο τρόπο. Από εκείνη τη στιγμή η καπετάνισσα ανέλαβε με ακλόνητο φρόνημα τα ηνία του πλοίου και τον συντονισμό των πολεμικών δράσεων. Για τον λόγο αυτό ο Δημήτριος Υψηλάντης την αποκάλεσε «ευγενέστατη και γενναιότατη»^[5].

Ύστερα από τον θάνατο του συζύγου της και για τρία περίπου χρόνια, δηλαδή από το 1821 έως το 1824, η Βισβίζη περιπολούσε στις ακτές της Εύβοιας, είτε μεταφέροντας πολεμοφόδια είτε συμμετέχοντας στις πολιορκίες, με αποτέλεσμα να κερδίσει και δεύτερη τιμητική προσφώνηση, αυτή τη φορά από τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, ο οποίος την αποκάλεσε «ευεργέτιδα» του έθνους^[6].

Τα έξοδα όμως για τη συντήρηση της «Καλομοίρας» ήταν δυσβάσταχτα και η καπετάνισσα είχε διαθέσει όλη την περιουσία της στον Αγώνα. Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 1824 παραχώρησε το θρυλικό πλοίο στην ελληνική κυβέρνηση˙ ας σημειωθεί ότι χάρη στην «Καλομοίρα» καταστράφηκε ολοσχερώς το ίδιο έτος η φρεγάτα του οθωμανού ναυάρχου Χαζνέ Γκεμνισί^[7].

Μετά από την παραχώρηση του πλοίου της, η καπετάνισσα και τα παιδιά της έζησαν πάμφτωχοι, περιφρονημένοι και περιπλανώμενοι από τόπο σε τόπο, όπως το Ναύπλιο και η Ερμούπολη της Σύρου, προστρέχοντας στη βοήθεια της ελληνικής κυβέρνησης. Οι ελληνικές αρχές, έπειτα από τις συνεχείς εκκλήσεις της για οικονομική βοήθεια και σε αντιστάθμισμα για τη συνεισφορά της στον Αγώνα, της επέτρεψαν το 1824 να μείνει στο Ναύπλιο, σε οίκημα που διέθετε δύο δωμάτια, χωρίς πόρτες και παράθυρα. Επιπλέον, της παραχώρησαν την κατώτατη σύνταξη που λάμβαναν οι αγωνιστές, το ποσό της οποίας άγγιζε τις τριάντα δραχμές^[8]. Πέθανε το 1850, στον Πειραιά, ηλικιωμένη και ξεχασμένη^[9].

Στο πλαίσιο της συμπλήρωσης των διακοσίων ετών από την Ελληνική Επανάσταση διοργανώθηκαν προς τιμή της Δόμνας Βισβίζη θεατρικές^[10]και μουσικές^[11] παραστάσεις, αλλά και μαθητικοί διαγωνισμοί^[12]. Στο ίδιο πλαίσιο, ο δήμαρχος Αλεξανδρούπολης και εκπρόσωποι των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών της περιοχής κατέθεσαν στις 19 Σεπτεμβρίου 2021 στεφάνια στο μνημείο της, που δεσπόζει στον φάρο της πόλης, προς τιμή της και προς τιμή όλων των θρακιωτών αγωνιστών^[13]. Τέλος, κάθε χρόνο, η Ένωση Γυναικών Θράκης Αθήνας «Δόμνα Χατζηαντώνη Βισβίζη», διοργανώνει εκδήλωση τιμής και μνήμης στη θρακιώτισσα καπετάνισσα, στον κήπο του Πεδίου του Άρεως, όπου δεσπόζει η προτομή της ηρωίδας από το 2005^[14].

Βασιλική Φίλιου, Υποψήφια Διδάκτορας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, ΔΠΘ

 

[1]Μόσχος Κούκος, Ο Ελληνισμός της Θράκης στον Αγώνα του 1821, Ερωδιός, 1998. Βλ. επίσης την ομιλία του Θανάση Μουσόπουλου με τίτλο « Η Συμβολή των Θρακών στην Επανάσταση του 1821», η οποία προβλήθηκε διαδικτυακά στις 16 Μαρτίου 2021, στο πλαίσιο της διαδικτυακής εκπομπής «Καστρινοί Διάλογοι» που διοργάνωσε ο πολιτιστικός σύλλογος Διδυμοτείχου «Καστροπολίτες», με αφορμή τη συμπλήρωση των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση (https://www.facebook.com/kastropolites/videos/881508296025246)

[2]«Καπετάνισσα Δόμνα Βισβίζη (1783-1850)», άρθρο που αναρτήθηκε στον ιστότοπο του πολιτιστικού συλλόγου «Αινίτες» (http://ainites.gr/wp-content/uploads/2016/04/%CE%94%CE%9F%CE%9C%CE%9D%CE%91-%CE%92%CE%99%CE%A3%CE%92%CE%99%CE%96%CE%97.pdf),

[3]Στο ίδιο.

[4]«Δόμνα Βισβίζη: Η ηρωϊκή ναυμάχος του ΄21 που πέθανε φτωχή και ξεχασμένη», άρθρο που αναρτήθηκε στις 14/1/2020 στον ιστότοπο cognoscoteam.gr (https://cognoscoteam.gr/%CE%B4%CF%8C%CE%BC%CE%BD%CE%B1-%CE%B2%CE%B9%CF%83%CE%B2%CE%AF%CE%B6%CE%B7-%CE%B7-%CE%B7%CF%81%CF%89%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BD%CE%B1%CF%85%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-21-%CF%80/).

[5] Στο ίδιο.

[6] «Δόμνα Βισβίζη: Η θρακιώτισσα του 1821», άρθρο που αναρτήθηκε στον ιστότοπο pmeletios.com (https://www.pmeletios.com/newSite/index.php/23-%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CE%B8%CE%B5%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1/1490-%CE%B4%CF%8C%CE%BC%CE%BD%CE%B1-%CE%B2%CE%B9%CF%83%CE%B2%CE%AF%CE%B6%CE%B7-%CE%B7-%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-1821), 

[7] «Δόμνα Βισβίζη: Η ηρωϊκή ναυμάχος του ΄21 που πέθανε φτωχή και ξεχασμένη», ό.π.

[8] «Δόμνα Βισβίζη: Αρχικαπετάνισσα της Θράκης», άρθρο που αναρτήθηκε στον ιστότοπο του εκδοτικού οίκου «24 γράμματα» (https://24grammata.com/%CE%B4%CE%BF%CE%BC%CE%BD%CE%B1-%CE%B2%CE%B9%CF%83%CE%B2%CE%B9%CE%B6%CE%B7-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%80%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%B8%CF%81/).

[9] «Δόμνα Βισβίζη: Η ηρωϊκή ναυμάχος του ΄21 που πέθανε φτωχή και ξεχασμένη», ό.π.

[10] Τέτοια ήταν η θεατρική παράσταση με τίτλο «Δόμνα Βισβίζη», που παρουσίασε το Κέντρο Νεότητας της ενορίας Κοιμήσεως της Θεοτόκου, της Ιεράς Μητροπόλεως Κορίνθου στις 22-25 Μαρτίου 2014 (https://www.youtube.com/watch?v=WH9XXP1OqhI&ab_channel=%CE%9A%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%9D%CE%B5%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%CF%82%CE%9A%CE%BF%CE%B9%CE%BC%CE%AE%CF%83%CE%B5%CF%89%CF%82%CF%84%CE%B7%CF%82%CE%98%CE%B5%CE%BF%CF%84%CF%8C%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%9A%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%BD%CE%B8%CE%BF%CF%85).

[11]Τέτοια ήταν η μουσική εκδήλωση με τίτλο «Το τραγούδι της κυρα-Δομνίτσας» που παρουσιάστηκε στις 2-4 Απριλίου 2021, στην Εθνική Λυρική Σκηνή (https://www.nationalopera.gr/en/alternative-stage/es-music-theater/item/3638-to-tragoydi-tis-kyra-domnitsas).

[12] Χαρακτηριστικά, το 3ο Γυμνάσιο Αλεξανδρούπολης «Δόμνα Βισβίζη», έλαβε στις 1/4/2022, την 1η θέση σε διαπεριφερειακό σχολικό διαγωνισμό σχετικά με τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση (https://www.gnomionline.gr/nea-protia-gia-to-3o-gymnasio-alexandroupolis-domna-visvizi/)

[13] «Κατάθεση στεφάνων στο μνημείο της Δόμνας Βισβίζη στην Αλεξανδρούπολη», βιντεοπροβολή αναρτημένη στις 19/9/20121 στο διαδικτυακό κανάλι e-evrosTV, (https://www.youtube.com/watch?v=BH41iNIdxmQ&ab_channel=e-evrosTV ).

[14] «Τιμή και δόξα στη θρακιώτισσα καπετάνισσα Δόμνα Βιζβίζη (πεδίον του Άρεως), άρθρο αναρτημένο στις 20/3/2017 στον ενημερωτικό ιστότοπο velosnews.com, (http://www.velosnews.com/2017/03/blog-post_20.html).

Εικόνα: Προτομή Δόμνας Βισβίζη

Πηγή: https://www.orthodoxianewsagency.gr/epikairotita/domna-visvizi-mia-thrakiotissa-
iroida/