Η Εκκλησία της Ελλάδος μέσω της Ιεράς Συνόδου, των Ιερών Μητροπόλεων και των οργανισμών της συμμετείχε στον εορτασμό για τη συμπλήρωση 200 ετών από την Επανάσταση του 1821 με επιστημονικά συνέδρια, ημερίδες, εκδόσεις, ομιλίες και κύκλους διαλέξεων, μαθητικούς διαγωνισμούς, ραδιοφωνικές εκπομπές και άλλες εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν σε όλη τη χώρα.

Από τις εκδηλώσεις αυτές ξεχώρισε η σειρά οκτώ διαδικτυακών διαλέξεων που οργάνωσε η Ιερά Μητρόπολη Ζακύνθου, κατόπιν πρότασης του Μητροπολίτη, Διονυσίου Δ’, σε συνεργασία με το Μορφωτικό Κέντρο Λόγου Ενορίας Βανάτου, «Αληθώς», από τις 15 Μαρτίου ως τις 19 Απριλίου 2021. Όπως αναφέρθηκε στις ανακοινώσεις της Μητρόπολης, στόχος της εκδήλωσης  ήταν να τονιστεί η ιδιαίτερη συμβολή της τοπικής Εκκλησίας στον Αγώνα για την ανεξαρτησία των Ελλήνων, αλλά και να φωτιστούν άγνωστες πτυχές της τοπικής ιστορίας, με την ανάδειξη προσώπων που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση. Στον κύκλο των διαλέξεων πήραν μέρος εξέχουσες προσωπικότητες του τοπικού κλήρου και της κοινωνίας, αλλά και εκπρόσωποι του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Η θεματολογία ήταν ποικίλη και μεταξύ άλλων τονίστηκε η συμβολή του μοναχισμού στην Επανάσταση, καθώς τα μοναστήρια συντηρούσαν τη φλόγα της επανάστασης, αφύπνιζαν τους υπόδουλους Έλληνες και αποτελούσαν το ασφαλέστερο καταφύγιο όχι μόνο για τη φροντίδα των αρρώστων αλλά και για την προστασία των γραμμάτων. Τα μοναστήρια αποτελούσαν επίσης τόπο συνεδριάσεων των επαναστατημένων Ελλήνων και συνέβαλλαν όχι μόνο πνευματικά αλλά και υλικά στον Αγώνα της ανεξαρτησίας. Σημαντική μνεία έγινε επίσης στο έργο του ζακυνθινού Διονυσίου Σολωμού και στην απήχηση που έχουν μέχρι σήμερα τα ποιήματα του εθνικού ποιητή στην ψυχή των Ελλήνων. Για τον λόγο αυτό, ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου, Παναγιώτης Καποδίστριας, χαρακτήρισε τον Σολωμό ως «διαχρονικό δημεγέρτη». Εκτός από τη σημασία του έργου του Σολωμού, εξυμνήθηκε ο βίος και το έργο και άλλων σημαντικών προσωπικοτήτων της Ζακύνθου, όπως ήταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄. Ο πατριάρχης είχε μονάσει στη Μονή των Στροφάδων της Ζακύνθου και οι σημερινοί μοναχοί τον τίμησαν με αφιερωματική λειτουργία στις 11 Απριλίου του 2021 ως άγιο Ιερομάρτυρα.

Η θεματολογία των διαλέξεων περιλάμβανε επίσης τους νεομάρτυρες που συμμετείχαν ενεργά στην Επανάσταση και θυσιάστηκαν επειδή αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του δεκαοκτάχρονου νεομάρτυρα Θεόφιλου, με καταγωγή από τη Ζάκυνθο. Αναφέρθηκαν ακόμη και οι ηπειρώτες πρόσφυγες, αργυροχόοι στο επάγγελμα, που αναγκάστηκαν την περίοδο της Τουρκοκρατίας να καταφύγουν στη Ζάκυνθο, σταδιακά όμως συνέδραμαν στην οικονομική ανάπτυξη του νησιού.

Ως σημαντικό κέντρο της Φιλικής Εταιρείας στη Ζάκυνθο παρουσιάστηκε σε άλλη διάλεξη ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου της οικογένειας Λατίνου. Ο ναός αποτέλεσε τον ιερό τόπο όπου ορκίζονταν οι Φιλικοί, γίνονταν οι επαφές των αγωνιστών και συγκεντρώνονταν πολεμοφόδια.

Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στα δημόσια γλυπτά της Ζακύνθου, τα οποία χαρακτηρίζονται ως «κιβωτοί» για τη διατήρηση της μνήμης και της εθνικής ιδεολογίας. Η τελευταία διάλεξη της Μητρόπολης αποτέλεσε ένα μικρό αφιέρωμα στο έργο του τοπικού ιστοριοδίφη και λογοτέχνη, Ντίνου Κονόμου (1918-1990), ο οποίος κατάφερε να συγκεντρώσει, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, «ψηφίδες μνήμης» για τη δράση διαφόρων τοπικών ηρώων της Ζακύνθου στα χρόνια της Επανάστασης,^[1] συμβάλλοντας μ’ αυτόν τον τρόπο στη διάσωση της τοπικής ιστορίας και της μνήμης. Κατά το χρονικό διάστημα 1944-1992 περαίωσε 66 έργα, πολλά από τα οποία αναφέρονταν σε γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης^[2] και στην πολιτική ιστορία της Ζακύνθου εκείνης της περιόδου.^[3] Παράλληλα, το ίδιο χρονικό διάστημα, υπήρξε ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού «Επτανησιακά Φύλλα», 16 τόμοι του οποίου εκδόθηκαν ως το θάνατό του. Λάτρης του υμνητή της ελευθερίας, Διονυσίου Σολωμού, αφιέρωσε αρκετές μελέτες στο πρόσωπο του εθνικού ποιητή.^[4] Εκτός όμως από τον Σολωμό, ο Κονόμος αφιέρωσε μελέτες του και σε μια ακόμη σπουδαία προσωπικότητα της Ζακύνθου: στον ιστορικό, πολιτικό, νομικό και αγωνιστή Γεώργιο Τερτσέτη. Ένα μεγάλο μέρος από τις μελέτες του Τερτσέτη καταστράφηκε από τη μεγάλη πυρκαγιά που ξέσπασε στη Ζάκυνθο τον Αύγουστο του 1953, εξαιτίας ενός καταστροφικού σεισμού.^[5] Ο Κονόμος κατάφερε να περισυλλέξει ανέκδοτα κείμενα του σπουδαίου πολιτικού και να τα εκδώσει σε μία συγκεντρωτική μελέτη^[6] που μέχρι σήμερα αποτελεί πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των ερευνητών που μελετούν την περίοδο από την κήρυξη της Επαναστάσεως μέχρι την ίδρυση του πρώτου ελληνικού κράτους.^[7]

Με την πλούσια θεματολογία των διαλέξεων που διοργάνωσε η Μητρόπολη Ζακύνθου φωτίστηκε ο ενεργός ρόλος των ιερών ναών και των μοναστηριών του νησιού στην Επανάσταση και η δράση των Πατέρων και των νεομαρτύρων της περιοχής. Φωτίστηκε επίσης η συμβολή του ζακυνθινού Ντίνου Κονόμου στην πνευματική παράδοση του νησιού. Η Ζάκυνθος δεν γνώρισε την υποδούλωση,^[8] η συμμετοχή της ωστόσο στον Αγώνα ήταν πολύτιμη. Στάθηκε το λίκνο της Φιλικής Εταιρίας και τα πρόσωπα που έθρεψε, όπως ο Διονύσιος Σολωμός, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ και οι ηπειρώτες πρόσφυγες, συντέλεσαν στην οικονομική και κυρίως στην πνευματική ανάπτυξη του νησιού.

Βασιλική Φίλιου, Υποψήφια Διδάκτορας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας ΔΠΘ

 

[1] Ντίνος Κονόμος, Ο Διονύσιος Ρωμάς και η Ελληνική Εθνεγερσία, Αθήνα, (χ.ό), 1972.

[2] Κονόμος, Μυστικές Εταιρείες στα χρόνια της Εθνεγερσίας: Ανέκδοτα Κείμενα, Αθήνα,1973.

[3] Κονόμος, Ζάκυνθος, Πεντακόσια Χρόνια (1478-1978): Πολιτική Ιστορία 1815-1864, γ’ τόμος, Αθήνα, 1985.

[4] Κονόμος, Σολωμού Ανέκδοτα Γράμματα στον Ιωάννη Γαλβάνη, Collection De L’ Institut Francais D’ Athenes, Αθήνα 1950 και Σολωμικά, Ζακυνθινή Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 1963.

[5] https://www.lifo.gr/retronaut/8-spanies-fotografies-apo-ton-seismo-toy-1953-sti-zakyntho

[6] Κονόμος, Γεώργιος Τερτσέτης: Ανέκδοτα Κείμενα, Αθήνα, 1959.

[7] Ορισμένες μελέτες του Γ. Τερτσέτη διασώθηκαν και εκδόθηκαν από την Βουλή των Ελλήνων (https://www.hellenicparliament.gr/onlinePublishing/TER/index.htm ).

[8] Για τα Επτάνησα κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, βλ. Ευρυδίκη Λειβαδά-Ντούκα, Μελετήματα για την Ελληνική Επανάσταση και την Επτάνησο, Οδύσσεια, Κεφαλλονιά, 2019.