Επιθεώρηση όπως Επανάσταση

Παραστάσεις διαφορετικών καλλιτεχνικών εκφράσεων ζωντάνεψαν τις θεατρικές σκηνές της χώρας μετά από μία περίοδο περιορισμών έχοντας ως πηγή έμπνευσης τη συμπλήρωση των200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Παλαιότερα έργα αλλά και ένα σύνολο πρωτότυπων σύγχρονων παραστάσεων επανέφεραν στο προσκήνιο ιστορικά γεγονότα, πρόσωπα αλλά και έννοιες όπως ήρωες, ελευθερία και επανάσταση συμπληρώνοντας τον καλλιτεχνικό χάρτη των εκδηλώσεων. Αυτό που ίσως να μην περίμενε κανείς να δει σε αυτό το πλαίσιοήταν η παρουσίαση μίας επιθεώρησης που να πραγματεύεται την Ελληνική Επανάσταση: «The1821- Η επιθεώρηση».

Τη θεατρική παράσταση που χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως η αναγέννηση της επιθεώρησης υπογράφουν ο μουσικός –και όχι μόνο– Φοίβος Δεληβοριάς και ο σκηνοθέτης Δημήτρης Καραντζάς. «The 1821-Η επιθεώρηση», ένας λιτότατος τίτλος τόσο χαρακτηριστικός που χωρίς δεύτερη σκέψη εντάσσει τον θεατή στη θεματολογία, στο είδος αλλά κυρίως στο ύφος της παράστασης. Δίπλα σε μία χρονολογία γεμάτη συμβολισμούς που χαρακτηρίζουν μία από τις σημαντικότερες περιόδους της νεότερης ελληνικής ιστορίας προστίθεται, με ξεκάθαρο σκοπό τον προσδιορισμό του είδους του έργου, η λέξη «επιθεώρηση», παραπέμποντας συνειρμικά σε όλα εκείνα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την ελληνική θεατρική επιθεώρηση. Και σαν να μην αρκούν τα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και το αγγλικό άρθρο “The” στο 1821 (παραπομπή σε διεθνείς παραγωγές και έργα)προσδίδοντάς του με κάποιο τρόπο την έννοια του “show”.
Σύμφωνα με τον Καραντζά πηγή έμπνευσης του έργου αποτέλεσαν τα κείμενα και οι ραδιοφωνικές εκπομπές του Μάνου Χατζηδάκη, αλλά και ο λόγος του Κολοκοτρώνη (στην Πνύκα) που αναφέρεται στην ανάγκη να δούμε το μέλλον χωρίς να κοιτάμε μόνο το παρελθόν. Ενταγμένο στις επετειακές εορταστικές εκδηλώσεις το έργο των δύο καλλιτεχνών πραγματεύεται τα «εθνικά» ερωτήματα: ποιοι είμαστε, τι είναι η πατρίδα μας, τι ήταν το 1821, τι παρόν έχουμε. Θέματα, σχεδόν γραφικά, που απασχολούν διαχρονικά την ελληνική κοινωνία, με ιδιαίτερη έμφαση στη νεοελληνική κουλτούρα, αλλά και επίκαιρα γεγονότα των τελευταίων ετών, παρουσιάζονται επί σκηνής μέσα από την εξέλιξη μικρών ιστοριών. Κοινωνική ανισότητα, εθνικισμός, αρχαιολατρία, ημιμάθεια και διχασμός είναι μερικά από αυτά.

Χαρακτηριστικό στοιχείο στις περισσότερες σκηνές της παράστασης αποτελεί η σχεδόν συνεχής περιπλοκή του παρελθόντος με το παρόν. Οι ηθοποιοί ενσαρκώνουν μυθικά ή πραγματικά πρόσωπα τα οποία μεταπηδούν ή βρίσκονται παράλληλα σε διαφορετικές χρονικές ζώνες. Η περίτεχνη αυτή αντιπαράθεση του παλαιού με το σύγχρονο πραγματεύεται ακόμη και τους φιλοσοφικούς προβληματισμούς «πού είμαστε;» και «πού πάμε;» χωρίς όμως να χάνεται το χιουμοριστικό ύφος των σκηνών. Τα εντυπωσιακά σχεδόν «καρικατουριστικά» σκηνικά και τα ευφάνταστα κοστούμια καθοδηγούν τον θεατή να αναγνωρίσει και να κατανοήσει αυτό το πολύπλοκο και μεταβατικό περιβάλλον χωρίς να αποσπάται από την ουσία της παράστασης.

Η πρόκληση που κατάφεραν να ξεπεράσουν οι δημιουργοί ήταν να ενσωματώσουν όλα τα καλά στοιχεία της παλιάς επιθεώρησης σε ένα έργο αντάξιο του εορτασμού της επετείου. Σάτιρα και σαρκασμός ακουμπούν τα ιστορικά γεγονότα και τα πρόσωπα με μία χιουμοριστική αλλά ταυτόχρονα και κριτική οπτική προβάλλοντας στον θεατή μία εναλλακτική εικόνα που δεν αφομοιώνει αλλά και δεν αποκαθηλώνει τη σπουδαιότητά τους. Η χαλαρή, άνετη και συνεχής κίνηση των ηθοποιών στη σκηνή από την έναρξη ακόμα της παράστασης αποκλείει κάθε διαχωρισμό μεταξύ κοινού και ηθοποιών δημιουργώντας έτσι μία σχέση αμεσότητας και επικοινωνίας. Μέσα από τις αφηγήσεις και τους διαλόγους, οι χαρακτήρες του έργου, είτε μεγάλοι ήρωες της Επανάστασης είτε εξέχουσες θεσμικές προσωπικότητες της σύγχρονης Ελλάδας, δεν αντιπροσωπεύουν υπερφυσικές οντότητες αλλά απλούς ανθρώπους. Δεν απουσιάζουν ωστόσο και χιουμοριστικές ιστορίες κοινών «νεο-ελλήνων» της γραφικής σύγχρονης καθημερινότητας που εκτός από το γέλιο προκαλούν και την κριτική του κοινού ως προς τη σύγχρονη κοινωνία.

Δεν υπάρχει τίποτα χαρακτηριστικότερο σε μία επιθεώρηση από τη μουσική, το τραγούδι και τον χορό που συνολικά δημιουργούν μία εύθυμη και ευχάριστη ατμόσφαιρα. Όπως ήταν αναμενόμενο τη μουσική επιμέλεια υπογράφει ένας από τους δύο δημιουργούς του έργου, ο Φοίβος Δεληβοριάς. Την εναρκτήρια σκηνή της παράστασης συνοδεύει μουσικά ο ίδιος καθώς ένα σύνολο χορευτών ντυμένων με ενδύματα που παραπέμπουν σε αυτά του χορού των κλασσικών έργων της αρχαιότητας εισέρχεται στη σκηνή. Ο μουσικός Δεληβοριάς έφτιαξε ένα κουαρτέτο, όπως λέει καμπαρετζίδικο, με καλούς αυτοσχεδιαστές μουσικούς που μπορούν να αφομοιώνουν διάφορα είδη ‒αυτό που γίνεται πάντα στην επιθεώρηση‒, ώστε να έχει και ηχητική ταυτότητα η συγκεκριμένη δουλειά. Η Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη, πρωτοκλασάτοι ή και ξεχασμένοι τηλεοπτικοί αστέρες, δήθεν αδιάφθοροι πολιτικοί, τραγουδιστές των ένδοξων εποχών των νυχτερινών λαϊκών πιστών, πολυβραβευμένοι σκηνοθέτες, ο Κολοκοτρώνης και ο Καραϊσκάκης καθώς και θύματα της επικαιρότητας είναι μερικοί από τους τύπους που πήραν χρόνο συμμετοχής στο «The1821- Η επιθεώρηση».

Ο Δημήτρης Καραντζάς και ο Φοίβος Δεληβοριάς επιχείρησαν και κατάφεραν να ανεβάσουν μία επιθεώρηση γεμάτη μουσική, χρυσόσκονη, κριτική, χιούμορ και ιστορία. Έχοντας στη διάθεσή τους μια ομάδα σημαντικών συγγραφέων και ένα θίασο ικανών πρωταγωνιστών εξέτασαν εκ νέου τη σχέση των Ελλήνων με την εθνική ταυτότητα, την επανάσταση, τη σχέση της με την παράδοση, τα κατορθώματα και τα ατυχήματα της επετείου των διακοσίων ετών, καταλήγοντας στο να γιορτάσουν, να χορέψουν, να σατιρίσουν και να αναρωτηθούν. Στόχος τους δεν ήταν η παρουσίαση της επικαιρότητας αλλά η αναζήτηση του πυρήνα των θεμάτων που εγείρονται εξαιτίας της και που στάθηκε η αφορμή για μια πιο ποιητική προσέγγιση που δεν είναι καταγγελτική ούτε φτηνά σατιρική. Μία “crossover” επιθεώρηση που κατάφερε να συνδέσει επί σκηνής 200 χρόνια Ελλάδας.

Περικλής Χρυσαφάκογλου, Υποψήφιος Διδάκτορας, Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Φωτογραφία: info-war.gr